Tổng thống Donald Trump vào thứ Hai, 10/02/205 đã áp đặt mức thuế 25% đối với tất cả các mặt hàng thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ mà không có bất kỳ ngoại lệ hay miễn trừ nào. Mặc dù Mỹ nhập phần lớn thép từ Canada, Brazil và Mexico, nhưng chính sách thuế quan này chủ yếu nhắm gián tiếp vào Trung Quốc.
“Đây là một bước tiến lớn – đưa nước Mỹ trở nên giàu có trở lại” – ông Trump tuyên bố khi công bố mức thuế mới, theo một báo cáo từ giới truyền thông.
Mục tiêu thực sự của chính sách thuế quan
Mỹ nhập khẩu rất ít thép trực tiếp từ Trung Quốc, mặc dù nước này là nhà sản xuất thép lớn nhất thế giới. Trước đây, mức thuế 25% được áp dụng trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump và tiếp tục được duy trì dưới thời Tổng thống Joe Biden đã khiến các nhà nhập khẩu Mỹ tìm kiếm nguồn cung từ các quốc gia khác.
Tuy nhiên, thép Trung Quốc vẫn tìm cách xâm nhập thị trường Mỹ theo những con đường gián tiếp. Một số được các nước trung gian mua lại rồi tái xuất sang Mỹ, trong khi một số khác bị gắn nhãn sai hoặc bán lại qua nhiều kênh khác nhau.
Dù nền kinh tế Mỹ không còn tập trung vào sản xuất như trước, nước này vẫn tiêu thụ hàng chục triệu tấn thép và nhôm mỗi năm. Thép là thành phần quan trọng trong nhiều sản phẩm tiêu dùng như ô tô, thiết bị gia dụng và các dự án hạ tầng lớn như tòa nhà chọc trời, giàn khoan dầu, đường ống, cầu và đường. Nhôm cũng là nguyên liệu không thể thiếu trong các sản phẩm như lon thực phẩm và đồ uống, ô tô, máy bay thương mại, cũng như hệ thống đường dây điện cao thế.
Tác động của thuế quan lên nền kinh tế
Việc áp thuế có thể làm tăng chi phí sản xuất đối với nhiều mặt hàng, do giá thép và nhôm nhập khẩu tăng lên. Các nhà sản xuất nội địa cũng có thể tận dụng cơ hội này để nâng giá sản phẩm do sự cạnh tranh từ thép giá rẻ bị hạn chế.
Trước đây, việc vận chuyển thép và nhôm vốn có trọng lượng lớn khiến các nhà sản xuất nội địa có lợi thế hơn so với hàng nhập khẩu. Hiện tại, các nhà máy thép Mỹ sản xuất khoảng ba lần lượng thép nhập khẩu vào nước này.
Khi chính quyền Trump áp đặt mức thuế 25% đối với thép và 10% đối với nhôm vào năm 2018, nhập khẩu giảm trong ngắn hạn và sản xuất nội địa gia tăng. Tuy nhiên, nhiều khách hàng vẫn phải nhập khẩu từ các quốc gia có giá thấp hơn. Điều này đã kích hoạt một cuộc chiến thương mại, khi các quốc gia khác đáp trả bằng thuế quan đối với hàng hóa Mỹ, khiến giá cả nhiều mặt hàng tăng cao hơn.
Một số khách hàng từng mua thép từ Trung Quốc đã chuyển sang các nhà cung cấp khác như Canada – hiện là nguồn nhập khẩu thép lớn nhất của Mỹ, chiếm khoảng 23% tổng lượng thép nhập khẩu. Trung Quốc đã tụt xuống vị trí thứ 10, chỉ chiếm chưa đến 2% lượng thép vào Mỹ.
Theo Viện Sắt và Thép Mỹ (AISI), nhập khẩu thép đã giảm 10,2 triệu tấn (tương đương 27%) từ năm 2017 (trước khi áp thuế) đến năm 2019. Trong khi đó, sản lượng thép nội địa tăng 6,8 triệu tấn (tương đương 7,5%).
Tuy nhiên, sự tăng trưởng của ngành thép nội địa không kéo dài. Cả sản xuất trong nước lẫn nhập khẩu đều giảm mạnh vào năm 2020 do đại dịch khiến nhu cầu thép suy giảm đáng kể. Dù sản lượng đã phục hồi một phần, nhưng vẫn chưa đạt mức trước khi áp thuế vào năm 2017, chứ chưa nói đến mức trước đại dịch.
Trump siết chặt kiểm soát để chặn kẽ hở thương mại
Một quan chức chính quyền Trump cho biết mức thuế thép 25% lần này được thiết kế để loại bỏ các kẽ hở và miễn trừ trước đây, vốn cho phép một số nhà nhập khẩu lách luật. Ví dụ, một số quốc gia nhập khẩu thép bán thành phẩm, xử lý thêm một bước rồi xuất khẩu sang Mỹ để né thuế.
Trên chuyên cơ Air Force One vào Chủ Nhật, Trump tiết lộ với báo giới rằng ông sẽ công bố chính sách thuế mới đối với thép và nhôm trong tuần này, đồng thời lên kế hoạch tổ chức một cuộc họp báo để công bố các mức thuế đối ứng.
Tuần trước, Trump cũng đã áp thuế 10% đối với toàn bộ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, bổ sung vào các mức thuế đã có trước đó. Trung Quốc ngay lập tức đáp trả bằng cách đánh thuế lên một số loại chip và kim loại.
Tuy nhiên, Trump cũng bắt đầu nới lỏng một số biện pháp, chẳng hạn như tạm dừng áp thuế đối với các mặt hàng có giá trị dưới 800 USD nhập vào Mỹ cho đến khi Bộ Thương mại có thể thiết lập hệ thống theo dõi. Ông cũng đã tạm hoãn áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada ít nhất đến ngày 1/3.
Tình hình vẫn còn tiếp tục cập nhật.
