Tổng thống Donald Trump tiếp tục đẩy mạnh chiến dịch cân bằng thương mại bằng cách ra lệnh vào thứ Năm cho các cơ quan chính phủ điều tra kế hoạch áp dụng thuế quan đối ứng mới. Chính sách này có thể giúp tăng doanh thu của Mỹ, nhưng cũng có nguy cơ châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại toàn cầu và làm trầm trọng thêm vấn đề lạm phát đang phục hồi tại Mỹ.
Howard Lutnick, người được Trump đề cử cho vị trí Bộ trưởng Thương mại, cho biết ông dự kiến cuộc điều tra sẽ hoàn tất vào ngày 1/4. Sau đó, Trump sẽ quyết định vào ngày 2/4 liệu có thực hiện các mức thuế mới theo khuyến nghị hay không.
Thuế quan đối ứng là một trong những cam kết cốt lõi của Trump trong chiến dịch tranh cử – phương pháp của ông nhằm “cân bằng tỷ số” với các quốc gia áp thuế lên hàng hóa Mỹ và giải quyết các thực tiễn thương mại mà ông cho là không công bằng.
Trump nhấn mạnh rằng không ai biết chính xác mức thuế nào là hợp lý nếu không tính toán theo từng quốc gia cụ thể. Ông cũng đề cập đến thuế giá trị gia tăng (VAT) mà một số quốc gia áp dụng, gọi đó là “hình thức thuế còn khắc nghiệt hơn thuế quan.”
Trump nhấn mạnh nhu cầu về một chính sách thương mại công bằng hơn, giúp hàng hóa Mỹ cạnh tranh hơn trên thị trường quốc tế.
“Hoa Kỳ là một trong những nền kinh tế mở nhất thế giới, nhưng các đối tác thương mại của chúng ta lại giữ cho thị trường của họ khép kín đối với hàng hóa xuất khẩu của chúng ta,” theo một tài liệu của Nhà Trắng về kế hoạch này. ” Sự thiếu đối ứng này là không công bằng và góp phần vào tình trạng thâm hụt thương mại lớn và dai dẳng hàng năm của chúng ta.”
Thông báo này được đưa ra khi Trump chuẩn bị gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi. Sau khi ký bản ghi nhớ, Trump đặc biệt nhắc đến Ấn Độ: “Họ áp thuế nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.”
Ông và tài liệu của Nhà Trắng cũng nhấn mạnh thuế suất cao mà Ấn Độ áp dụng đối với xe mô tô nhập khẩu từ Mỹ. “Tôi nhớ Harley-Davidson từng không thể bán mô tô của họ vào Ấn Độ vì thuế quá cao,” Trump nói.
Tài liệu của Nhà Trắng cho biết Ấn Độ áp thuế 100% lên mô tô Mỹ, trong khi Mỹ chỉ áp thuế 2,4% lên mô tô nhập khẩu từ Ấn Độ. Trump cũng gợi ý rằng Ấn Độ có thể tránh các mức thuế mới bằng cách chuyển hoạt động sản xuất sang Mỹ: “Nếu bạn sản xuất ở đây, bạn sẽ không phải chịu thuế nào cả. Và tôi nghĩ đó sẽ là điều sắp xảy ra. Tôi nghĩ đất nước chúng ta sẽ tràn ngập việc làm.”
Vì sao Trump theo đuổi thuế quan đối ứng?
Theo Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR), Mỹ hiện áp mức thuế nhập khẩu trung bình có trọng số là 2% đối với hàng hóa công nghiệp.
Mức thuế trung bình có trọng số xem xét giá trị nhập khẩu từ từng quốc gia, nghĩa là nếu một quốc gia áp thuế lên hàng hóa Mỹ và chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch nhập khẩu của Mỹ, mức thuế trung bình của họ sẽ cao hơn so với một quốc gia có tỷ trọng nhỏ.
Hàng hóa công nghiệp – bao gồm ô tô, quần áo, dầu và nhiều mặt hàng khác – chiếm phần lớn hàng nhập khẩu vào Mỹ, ngoại trừ nông sản. Theo USTR, một nửa trong số này đã được miễn thuế.
“Công nhân và ngành công nghiệp của chúng ta phải gánh chịu những chính sách không công bằng và sự tiếp cận hạn chế với thị trường nước ngoài,” một quan chức Nhà Trắng cho biết, nhấn mạnh rằng nhiều quốc gia áp mức thuế cao hơn đáng kể đối với hàng xuất khẩu của Mỹ. “Tình trạng này là không thể chấp nhận.”
Thuế quan là một phần quan trọng trong kế hoạch tăng nguồn thu của Trump nhằm tài trợ cho việc kéo dài chính sách cắt giảm thuế năm 2017 và các cam kết cắt giảm thuế khác. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng thuế nhập khẩu cuối cùng có thể làm tăng giá hàng hóa đối với người tiêu dùng Mỹ, gây ra tác động tiêu cực khi lạm phát đang có dấu hiệu gia tăng trở lại.
Trump thừa nhận điều này: “Giá có thể tăng đôi chút trong ngắn hạn, nhưng sau đó sẽ giảm xuống,” Trump nói hôm thứ Năm. “Vậy nên người dân Mỹ nên chuẩn bị cho một số khó khăn ngắn hạn.”
Những người nhập khẩu phải trả thuế sẽ chuyển chi phí này sang các nhà bán lẻ, khiến họ tăng giá bán cho người tiêu dùng. Điều này đã khiến một số người ủng hộ Trump cảm thấy sốc và tức giận, bao gồm cả ban biên tập của Wall Street Journal, tờ báo đã mỉa mai đặt câu hỏi: “Liệu Tổng thống Trump có hiểu về tiền không?”
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Mitch McConnell từ Kentucky cũng chỉ trích chính sách thuế quan của Trump trong một bài viết trên Courier-Journal, cho rằng chúng sẽ gây thiệt hại lớn cho người dân bang này.
Những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất
Kế hoạch thuế mới này nhắm vào các quốc gia có mức thâm hụt thương mại lớn với Mỹ cũng như sự chênh lệch về thuế suất đối với hàng hóa Mỹ.
Những nước bị ảnh hưởng nặng nhất bao gồm Ấn Độ, Brazil, Việt Nam và các nước Đông Nam Á và châu Phi, vì họ có sự chênh lệch thuế suất lớn khi nhập khẩu hàng hóa Mỹ so với mức thuế Mỹ áp lên hàng hóa của họ.
Ví dụ, theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, vào năm 2022, Mỹ áp thuế trung bình 3% lên hàng nhập khẩu từ Ấn Độ, trong khi Ấn Độ áp thuế 9,5% lên hàng nhập khẩu từ Mỹ.
Tuy nhiên, do cuộc gặp giữa Trump và Modi sắp diễn ra, hai bên có thể đạt được thỏa thuận để tránh hoặc trì hoãn các mức thuế mới. Năm ngoái, Ấn Độ đã xuất khẩu 87 tỷ USD hàng hóa sang Mỹ, trong khi Mỹ xuất khẩu 42 tỷ USD sang Ấn Độ.
Ngoài ra, các nước EU như Đức, Ireland và Ý – những đối tác thương mại lớn của Mỹ – có thể đối mặt với thuế quan cao hơn do Mỹ xem xét cả thuế VAT. “Việc áp thuế quan đối ứng lên các nước có VAT sẽ chỉ châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại,” Aaron Klein, cựu trợ lý thư ký tại Bộ Tài chính Mỹ, hiện là chuyên gia cấp cao tại Viện Brookings, nhận định.
Thị trường phản ứng ra sao?
Thị trường chứng khoán Mỹ đã phục hồi sau thông báo của Trump vào chiều thứ Năm, khi các nhà đầu tư nhận thấy rằng ông không ngay lập tức thực hiện các mức thuế mới.
- Chỉ số Dow Jones tăng 343 điểm (0,8%)
- Nasdaq Composite tăng 1,5%
- S&P 500 tăng 1%
Michael Block, chiến lược gia thị trường tại Third Seven Capital, nhận xét: “Trump nói mạnh mẽ, nhưng rồi lại rút lui. Chúng tôi sợ điều tồi tệ nhất, rồi nhận ra tất cả chỉ là một phần trong nghệ thuật đàm phán của ông ấy.”
