Tại sao thiếu kiên nhẫn khi giao dịch khiến 90% trader thất bại?

Thị trường Forex đầy tiềm năng nhưng cũng ẩn chứa vô vàn rủi ro, đặc biệt với những ai thiếu sự chuẩn bị. Tôi, một trader với gần 10 năm kinh nghiệm thực chiến, hiểu rõ điều đó hơn ai hết. Tôi đã từng “cháy tài khoản” và nếm trải cảm giác hoang mang tột độ chỉ vì giao dịch theo cảm tính, không có định hướng và đặt biệt là mất kiên nhẫn khi giao dịch. Qua bài viết này, tôi hy vọng anh em có thể nhận biết được hậu quả khôn lường khi giao dịch không có sự kiên nhẫn và kế hoạch rõ ràng!

Chia sẻ về một lần mất kiên nhẫn trong giao dịch

Đó là một buổi tối thứ Sáu, một trong những khoảnh khắc kinh khủng nhất trong sự nghiệp giao dịch của tôi, và trớ trêu thay, nó không hề liên quan đến một sai lầm phân tích kỹ thuật hay cơ bản nào cả. Một lệnh trade vàng của tôi vừa chạm stop loss, một khoản lỗ nhỏ nhưng đủ để khiến tôi cảm thấy khó chịu. Thay vì tắt máy tính, đi dạo để lấy lại bình tĩnh, tôi cảm thấy tức giận, cay cú và muốn “đòi lại những gì thị trường đã lấy” – một cảm giác quen thuộc với nhiều trader thua lỗ. Đó là lúc tôi phạm phải sai lầm chết người: giao dịch trả thù (revenge trading).

Cảm xúc bốc đồng lấn át mọi lý trí. Tôi bắt đầu vào lệnh liên tục, không theo bất kỳ kế hoạch giao dịch nào đã định. Mỗi lần vào lệnh là một lần tôi nhồi khối lượng lớn hơn, vô tội vạ, với hy vọng một cú thắng sẽ gỡ lại tất cả. Mỗi lệnh thua lại càng khiến tôi mất kiên nhẫn và muốn gỡ gạc nhanh hơn. Tôi không nhìn vào biểu đồ để phân tích, chỉ nhìn vào con số âm trên tài khoản và cảm giác nóng ran trong người.

Chỉ trong vỏn vẹn 1 giờ đồng hồ, tôi đã thổi bay gần 30% tài khoản – một số tiền không hề nhỏ vào thời điểm đó. Vấn đề không phải do sàn, không phải do thị trường đi sai xu hướng phân tích, mà là do tôi đã để cho cảm xúc điều khiển và vứt bỏ hoàn toàn đức tính kiên nhẫn của trader. Vết sẹo đó đã dạy cho tôi một bài học mà tôi mang theo suốt sự nghiệp: tầm quan trọng của sự kiên nhẫn trong trading còn lớn hơn bất kỳ chỉ báo hay chiến lược phức tạp nào.

Kiên nhẫn khi giao dịch là gì?

Vậy, kiên nhẫn khi giao dịch thực chất là gì? Nó không đơn thuần là khả năng ngồi yên nhìn biểu đồ mà không làm gì. Đối với tôi, sự kiên nhẫn trong trading là một đức tính chủ động, được thể hiện qua ba khía cạnh chính, xuyên suốt quá trình giao dịch của bạn.

Chờ đợi cơ hội giao dịch

Nhiều trader mới thường có xu hướng giao dịch vội vàng, liên tục tìm kiếm lệnh để “không bỏ lỡ”. Tuy nhiên, thị trường không phải lúc nào cũng có những cơ hội rõ ràng và chất lượng. Kiên nhẫn khi giao dịch có nghĩa là bạn phải chờ đợi cho đến khi thị trường cho bạn một tín hiệu giao dịch đáp ứng đủ và chính xác các tiêu chí trong hệ thống giao dịch đã được bạn kiểm chứng. Đừng cố gắng ép buộc thị trường phải cho bạn cơ hội; hãy kiên nhẫn chờ đợi cơ hội tự đến.

Giữ lệnh giao dịch

Khi bạn đã phân tích kỹ lưỡng và vào lệnh theo đúng kế hoạch, hãy tin tưởng vào phân tích của mình và hệ thống mà bạn đã xây dựng. Kiên nhẫn khi giao dịch trong giai đoạn này có nghĩa là bạn không nên chốt lời non chỉ vì một vài cây nến đi ngược lại xu hướng chính, hay hoảng sợ cắt lỗ khi giá chưa chạm đến điểm dừng lỗ (stop loss) đã định. Thị trường luôn có những rung lắc nhỏ, những nhịp điều chỉnh. Sự thiếu kiên nhẫn sẽ khiến bạn rời bỏ vị thế quá sớm, bỏ lỡ phần lớn lợi nhuận tiềm năng. Tất nhiên, điều này không có nghĩa là bạn nên gồng lỗ một cách vô vọng; mà là hãy để lệnh chạy theo đúng mục tiêu và điểm dừng lỗ đã được tính toán.

Kiên nhẫn sau khi đóng lệnh

Đây là khía cạnh thường bị bỏ qua nhưng lại cực kỳ quan trọng. Dù một lệnh kết thúc với chiến thắng rực rỡ hay một khoản lỗ đau điếng, kiên nhẫn khi giao dịch đòi hỏi bạn phải chờ đợi một khoảng thời gian nhất định trước khi xem xét cơ hội tiếp theo. Nếu bạn quá hưng phấn sau một lệnh thắng, bạn có thể dễ dàng giao dịch quá mức (overtrading), vào lệnh một cách bốc đồng và mất đi tất cả lợi nhuận vừa kiếm được. Ngược lại, nếu bạn quá cay cú sau một lệnh thua, bạn sẽ dễ dàng rơi vào bẫy giao dịch trả thù (revenge trading). Kiên nhẫn ở đây là khả năng lùi lại, đánh giá lệnh vừa rồi một cách khách quan, và chờ đợi một trạng thái tâm lý ổn định trước khi tái nhập thị trường. Đây là cách chống overtrading và revenge trading hiệu quả nhất.

4 Bước rèn luyện sự kiên nhẫn khi giao dịch

Kiên nhẫn không phải trời sinh đã có, nó là một kỹ năng cần được rèn luyện. Dưới đây là 4 phương pháp đã giúp tôi từ một người nóng vội trở nên kiên nhẫn hơn khi trade.

Xây dựng kế hoạch giao dịch rõ ràng

Tuân thủ kế hoạch giao dịch là cách tốt nhất để loại bỏ cảm tính khỏi quyết định của bạn. Một kế hoạch giao dịch chi tiết, rõ ràng và được viết ra cụ thể sẽ giúp bạn có một “kim chỉ nam” để bám vào. Kế hoạch của bạn càng chi tiết (điểm vào, điểm ra, quy tắc quản lý rủi ro, khối lượng lệnh), bạn càng ít có lý do để hành động bốc đồng hoặc để cảm xúc chi phối.

Tôi có một checklist 5 gạch đầu dòng dán ngay trên màn hình làm việc của mình. Mỗi khi có ý định vào lệnh, tôi sẽ chạy qua checklist này:

• Xu hướng chính có rõ ràng không?
• Giá có đang ở vùng hỗ trợ/kháng cự quan trọng không?
• Có mô hình nến đảo chiều xác nhận tín hiệu không?
• Tỷ lệ R:R (Risk:Reward) có đạt tối thiểu 1:2 không?
• Khối lượng lệnh có tuân thủ quy tắc 1% rủi ro/lệnh không?

Nếu một cơ hội không tick đủ cả 5 gạch đầu dòng này, tôi sẽ không bao giờ vào lệnh, dù nó có vẻ “ngon” đến đâu, hay có bao nhiêu người đang hô hào. Việc này giúp tôi chống lại FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) cực kỳ hiệu quả, bởi vì tôi đã có một “lý do” cụ thể để không giao dịch.

Viết nhật ký giao dịch để hiểu tâm lý của bản thân

Nhật ký giao dịch không chỉ là nơi bạn ghi lại lời hay lỗ của từng lệnh. Đó là người thầy tâm lý của riêng bạn. Để kiểm soát cảm xúc tốt hơn, tôi đã thay đổi cách ghi nhật ký của mình. Bên cạnh các thông số lệnh (cặp tiền, điểm vào/ra, SL, TP, lợi nhuận/thua lỗ), tôi còn ghi lại:

• Cảm xúc trước khi vào lệnh: Bạn có hưng phấn không? Có lo lắng không? Có cảm thấy bị áp lực phải vào lệnh không?
• Cảm xúc trong khi lệnh đang chạy: Bạn có bồn chồn, muốn chốt non, hay muốn dời stop loss không?
• Cảm xúc sau khi đóng lệnh: Bạn có thấy tức giận, thất vọng, hay tự mãn không?

Mỗi cuối tuần, tôi dành thời gian đọc lại nhật ký, tôi phát hiện ra mình thường mất kiên nhẫn nhất vào chiều thứ Sáu, khi thị trường có thể có những cú giật mạnh và thanh khoản giảm. Nhận ra điều này, tôi đã đặt ra quy tắc cho bản thân: không giao dịch sau 4 giờ chiều thứ Sáu. Đây là một cách rèn luyện tâm lý kiên nhẫn cho trader rất thực tế, giúp tôi tự điều chỉnh hành vi dựa trên dữ liệu và cảm xúc của chính mình.

Chấp nhận “ngồi ngoài” thị trường

Một trong những bài học khó nhất mà tôi phải học là chấp nhận “ngồi ngoài” thị trường. Tôi từng cảm thấy tội lỗi nếu một ngày không vào lệnh nào. Tôi nghĩ rằng mình đang bỏ lỡ cơ hội, hoặc không làm đủ công việc của một trader. Nhưng giờ tôi hiểu rằng, không giao dịch cũng là một vị thế. Đôi khi, hành động tốt nhất là không làm gì cả, đặc biệt là khi thị trường sideway (đi ngang) hoặc không có tín hiệu rõ ràng theo hệ thống giao dịch của bạn.

Một trader chuyên nghiệp được trả tiền để chờ đợi điểm vào lệnh đẹp và chất lượng, không phải để bấm nút mua/bán liên tục. Việc chờ đợi đòi hỏi sự kiên nhẫn rất lớn, nhưng nó giúp bạn bảo vệ vốn, tránh được hàng loạt các lệnh thua lỗ do vội vàng hoặc do giao dịch quá mức (overtrading). Hãy hình dung bạn là một tay bắn tỉa, bạn không bắn bừa, bạn chờ đợi mục tiêu hoàn hảo và một phát súng chính xác.

Tập trung vào quá trình, không phải kết quả cụ thể

Đừng ám ảnh về việc một lệnh cụ thể sẽ thắng hay thua. Điều đó nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn. Hãy tập trung vào việc bạn có tuân thủ đúng kế hoạch giao dịch và kỷ luật giao dịch của mình hay không. Đây là tư duy của trader chuyên nghiệp.

Ngay cả khi một lệnh của tôi thua, nhưng tôi đã tuân thủ 100% kế hoạch (vào đúng tín hiệu, đặt đúng stop loss, không gồng lỗ), tôi vẫn coi đó là một “giao dịch tốt”. Tôi ghi nhận khoản lỗ đó như một chi phí kinh doanh và rút kinh nghiệm từ phân tích thị trường. Ngược lại, một lệnh thắng do may mắn, phá vỡ quy tắc (ví dụ: tôi đã gồng lỗ nhưng giá lại quay đầu), lại là một “giao dịch tồi”. Tư duy này giúp tôi kiểm soát cảm xúc, không bị hưng phấn thái quá khi thắng hay tuyệt vọng khi thua, và duy trì sự kiên nhẫn lâu dài để tập trung vào hiệu suất tổng thể của hệ thống.

Giữ “cái đầu lạnh” trong thị trường biến động

Thị trường biến động mạnh là kẻ thù số một của sự kiên nhẫn. Nó tạo ra các phá vỡ giả (false breakout), bẫy giá liên tục, và những cú giật bất ngờ có thể cuốn bay tài khoản của bạn trong tích tắc. Trong những giai đoạn này, việc giữ “cái đầu lạnh” và kiên nhẫn khi giao dịch là cực kỳ khó khăn nhưng lại tối quan trọng. Dưới đây là những kinh nghiệm xương máu tôi đã áp dụng:

• Giảm khối lượng giao dịch: Khi thị trường giật mạnh, độ nhiễu tăng cao. Thay vì cố gắng “ăn trọn”, hãy giao dịch với khối lượng nhỏ hơn bình thường. Điều này giúp giảm áp lực tâm lý đáng kể, cho phép bạn đưa ra quyết định lý trí hơn và giảm thiểu thiệt hại nếu bạn sai.
• Chờ nến đóng cửa: Đừng bao giờ vào lệnh khi cây nến H1 hay H4 chưa đóng cửa. Rất nhiều cú “rút râu” kinh điển xảy ra trong những phút cuối của nến, bẫy hàng loạt trader nóng vội. Kiên nhẫn chờ đợi nến đóng cửa sẽ giúp bạn xác nhận tín hiệu một cách chính xác hơn, tránh bị lừa bởi các false breakout.
• Tránh xa khi có tin tức lớn: Nếu bạn không phải là một trader chuyên về tin tức (news trader), hãy học cách kiên nhẫn đứng ngoài khi các tin tức quan trọng (như Non-farm Payrolls, CPI, quyết định lãi suất của ngân hàng trung ương) được công bố. Đây là thời điểm thị trường biến động điên loạn nhất, không theo bất kỳ phân tích kỹ thuật nào. Việc đứng ngoài là hành động thông minh và là đỉnh cao của sự kiên nhẫn trong những thời điểm này.

Sàn giao dịch ảnh hưởng đến sự kiên nhẫn của bạn thế nào?

Bạn có thể là một bậc thầy về sự kiên nhẫn khi giao dịch, nhưng đôi khi, sự thiếu kiên nhẫn lại không hoàn toàn là lỗi của bạn. Nó có thể bị tác động trực tiếp bởi chất lượng của sàn giao dịch mà bạn đang sử dụng.

• Nền tảng không ổn định: Hãy tưởng tượng bạn đã kiên nhẫn chờ đợi một điểm vào lệnh hoàn hảo theo kế hoạch giao dịch của mình, nhưng khi bạn nhấp chuột, nền tảng của sàn lại bị treo, lag, hoặc không phản hồi. Sự bực bội và mất kiên nhẫn sẽ xuất hiện ngay lập tức, khiến bạn có thể đưa ra quyết định sai lầm khi không thể đóng lệnh hoặc vào lệnh đúng lúc.
• Trượt giá (Slippage) cao: Khi bạn đã xác định điểm dừng lỗ (stop loss) và chốt lời (take profit) một cách cẩn thận, nhưng sàn lại khớp lệnh của bạn ở một mức giá tệ hơn nhiều so với dự kiến (ví dụ, stop loss bị trượt xa hơn), điều này sẽ phá vỡ toàn bộ quản lý rủi ro và khiến bạn nản lòng. Sự kiên nhẫn chờ đợi một setup đẹp của bạn trở nên vô nghĩa nếu sàn không thực thi lệnh một cách chính xác.
• Phí Spread giãn nở bất thường: Đặc biệt trong thị trường biến động, một sàn có spread giãn quá mức có thể “săn” stop loss của bạn một cách không công bằng. Lệnh của bạn có thể bị đóng chỉ vì spread giãn bất thường chạm vào stop loss, dù giá thật sự chưa tới. Điều này gây ra sự ức chế tâm lý cực độ và khiến bạn mất niềm tin vào sự kiên nhẫn của chính mình.

Chính vì những lý do trên, tôi luôn khuyên rằng khi đánh giá sàn broker, đừng chỉ nhìn vào các chương trình bonus hào nhoáng. Hãy mở tài khoản demo và giao dịch thử trên nền tảng của họ, đặc biệt là trong các phiên thị trường có tin tức. Hãy xem nền tảng của họ hoạt động ra sao, spread giãn như thế nào trong các điều kiện khắc nghiệt. Một sàn tốt phải là một đối tác đáng tin cậy, giúp bạn thực thi sự kiên nhẫn của mình, chứ không phải là nguồn cơn của sự bực bội và phá vỡ kỷ luật giao dịch.

Tạm kết

Kiên nhẫn khi giao dịch không phải là sự thụ động hay ngồi chờ đợi may mắn. Đó là một phẩm chất chủ động, một sức mạnh của việc lựa chọn, sức mạnh của kỷ luật giao dịch và sự tự chủ và là chìa khóa thành công để tồn tại và phát triển trong thị trường tài chính khắc nghiệt này. Và để sự kiên nhẫn của bạn được đền đáp xứng đáng, đừng quên lựa chọn một sàn giao dịch uy tín. Tham khảo ngay các bài đánh giá sàn giao dịch khách quan và chi tiết của Sàn Uy Tín Online để có lựa chọn tốt nhất cho hành trình giao dịch của mình.