Giá trị kỳ vọng là gì? Cách tư duy để “đánh đâu thắng đó”

Nhiều trader thắng liên tiếp vài lệnh nhưng tổng kết lại vẫn âm tài khoản. Ngược lại có người thua nhiều hơn thắng nhưng vẫn sinh lời ổn định. Tại sao vậy nhỉ? Sự khác biệt nằm ở tư duy về giá trị kỳ vọng (Expected Value). Đây là một “kiến thức” khá quan trọng dành cho các “newbie”. Và bây giờ, tất cả những gì các bạn cần làm là đọc bài viết này để hiểu rõ hơn nhé!

Giá trị kỳ vọng là gì?

Giá trị kỳ vọng (EV – Expected Value) là trung bình lợi nhuận hoặc thua lỗ sau nhiều lệnh giao dịch. Nó cho ta biết: nếu lặp lại chiến lược này nhiều lần, trader sẽ lãi hay lỗ?

Hiểu đơn giản: EV giúp bạn biết liệu hệ thống giao dịch của mình có đang giúp kiếm tiền về lâu dài hay không.

Công thức tính Expected Value (EV)

EV = (Win rate × lợi nhuận mỗi lệnh) – (Loss rate × lỗ mỗi lệnh)

Ví dụ minh họa:

• Bạn có winrate 50% (thắng 5/10 lệnh)
• Mỗi lệnh thắng lời 2R (gấp đôi số tiền rủi ro)
• Mỗi lệnh thua mất 1R

→ EV = (0.5 x 2) – (0.5 x 1) = 1 – 0.5 = +0.5R

Với con số này thì mình có thể kết luận rằng: Dù tỷ lệ thắng chỉ 50%, bạn vẫn kiếm trung bình 0.5R mỗi lệnh. Hệ thống có EV dương là có lợi thế.

Cách dùng EV để đánh giá chiến lược

Sau khi hiểu và tính được giá trị kỳ vọng (EV), bước tiếp theo là sử dụng nó để đánh giá xem hệ thống giao dịch của mình đang “ăn tiền” hay “đốt tiền”. Dưới đây là ba trường hợp phổ biến:

EV dương: Làm nhiều sẽ lãi (về dài hạn)

Nếu bạn tính ra EV > 0 nghĩa là mỗi lệnh bạn đặt (trung bình) đều mang lại lợi nhuận. Có thể một vài lệnh thua, nhưng về dài hạn khi đủ số lượng lệnh thì bạn vẫn kiếm được tiền.

Ví dụ:

• Winrate: 50%
• RR (risk-reward): 1:2
• EV = (0.5 × 2) – (0.5 × 1) = 0.5

Sau khi tính toán thì bạn có thể thấy: Trung bình mỗi lệnh bạn lãi 0.5R. Giao dịch theo chiến lược này càng lâu, bạn càng có cơ hội tích lũy lợi nhuận bền vững.

EV âm: Càng trade càng lỗ → Cần dừng hoặc thay đổi

Đây là điều nguy hiểm mà rất nhiều trader mới không để ý. Nếu EV < 0, nghĩa là mỗi lệnh bạn đặt đều có “âm điểm”. Dù có một vài cú thắng to, thì về dài hạn, bạn vẫn đang… đi lùi.

Ví dụ:

• Winrate: 60%
• RR: 1:0.5 (tức là rủi ro cao hơn phần thưởng)
• EV = (0.6 × 0.5) – (0.4 × 1) = -0.1

Với chiến lược này, càng vào nhiều lệnh bạn càng mất tiền. Mà thường các bạn trader còn không biết vì sao?! Khi phát hiện EV âm, hãy dừng lại và xem xét chiến lược: Có nên cải thiện RR không? Win rate có ổn định không? Hay cần thay đổi hệ thống giao dịch hoàn toàn?

 EV = 0: Thể hiện hệ thống hòa vốn (tốn thời gian)

Khi EV = 0, nghĩa là mỗi lệnh bạn vào chỉ giúp bạn… giữ tiền. Nghe thì có vẻ không quá tệ, nhưng hãy nhớ: bạn vẫn đang tốn thời gian, công sức, thậm chí cả phí giao dịch đó nha!

Ví dụ:

• Winrate: 50%
• RR: 1:1
• EV = (0.5 × 1) – (0.5 × 1) = 0

Giao dịch như vậy có thể duy trì tài khoản nhưng khó có lãi nếu kéo dài. Đây là lúc bạn nên tối ưu hóa chiến lược: Nâng RR, cải thiện điểm vào/ra lệnh hoặc tập trung vào các setup có xác suất cao hơn.

Khi backtest hoặc theo dõi lệnh thật, hãy ghi chép đầy đủ số liệu (winrate, RR, số lượng lệnh) để định kỳ tính lại EV. Điều này giúp các bạn trader nhận biết sớm chiến lược nào đang “ăn tiền” và chiến lược nào đang… ăn mòn tài khoản đó!

Tại sao EV dương quan trọng hơn tỷ lệ thắng cao?

Nhiều trader mới thường nhầm lẫn rằng cứ win rate cao là sẽ lời. Nhưng không phải lúc nào cũng vậy đâu nha. Bây giờ hãy cùng mình làm một phép so sánh đơn giản để các bạn hiểu rõ:

• Hệ thống A: Win Rate 80%, nhưng mỗi lệnh thắng 1R, mỗi lệnh thua mất 5R

→ EV = (0.8 x 1) – (0.2 x 5) = 0.8 – 1 = -0.2R (âm)

• Hệ thống B: Win rate 40%, mỗi lệnh thắng 3R, thua 1R

→ EV = (0.4 x 3) – (0.6 x 1) = 1.2 – 0.6 = +0.6R (dương)

→ Hệ thống B tuy thua nhiều hơn nhưng vẫn lời về lâu dài nhờ EV dương.

Đừng tin trực giá của bản thân quá nhiều. Hãy tư duy dựa trên số liệu nhé các trader.

Cách tăng giá trị kỳ vọng

Giá trị kỳ vọng không phải là thứ cố định. Các trader hoàn toàn có thể nâng cao nó thông qua các yếu tố sau:

Tăng RR (tỷ lệ lợi nhuận/rủi ro)

Cố gắng giữ lệnh lời chạy xa hơn, đặt chốt lời hợp lý thay vì vội vàng đóng lệnh khi mới có chút lãi. RR càng cao, EV càng dễ dương ngay cả khi winrate không quá vượt trội.

Cải thiện win rate

Tập trung nâng cao chất lượng điểm vào lệnh. Các bạn có thể sử dụng phân tích kỹ thuật tốt hơn, chờ tín hiệu xác nhận rõ ràng hoặc tránh giao dịch khi thị trường không rõ xu hướng.

Cắt lỗ sớm

Đừng để một lệnh sai kéo dài rồi biến thành “ổ voi” trên con đường thành công của bạn! Giữ lỗ nhỏ giúp bảo toàn vốn và giữ tỷ lệ thua ở mức kiểm soát được. Điều này còn gián tiếp tăng EV nữa đó!

Trader mới nên bắt đầu như thế nào?

Nếu bạn là người mới, chưa có hệ thống ổn định hoặc còn trade cảm tính thì đừng vội tính EV. Bạn có thể tham khảo các bước sau để xây nền vững chắc trước:

• Giao dịch theo fixed % (1-2% mỗi lệnh): Đây là cách quản lý vốn an toàn, giúp bạn tồn tại đủ lâu để học hỏi.
• Ghi lại nhật ký giao dịch: Ghi rõ mỗi lệnh lời bao nhiêu R, thua bao nhiêu, lý do vào lệnh, tâm lý lúc đó… càng chi tiết càng tốt.
• Sau 30-50 lệnh, bắt đầu tính EV: Đây là số liệu đủ để có cái nhìn sơ bộ về hiệu suất chiến lược.
• Dựa vào EV để tối ưu: Nếu EV âm, hãy điều chỉnh. Nếu EV dương nhưng chưa như mong muốn, tiếp tục cải tiến RR hoặc điểm vào.

Tạm kết

Hiểu và dùng giá trị kỳ vọng là cách giúp trader thoát khỏi kiểu giao dịch cảm tính và hướng đến tư duy logic, bền vững. Hệ thống có EV dương giống như việc bạn mở quán ăn có lãi, không cần ngày nào cũng đông khách miễn cuối tháng vẫn lời.

Hãy xem EV là “định vị tài chính” của hệ thống để mỗi quyết định vào lệnh của bạn đều có cơ sở rõ ràng. Lãi hay lỗ không quan trọng. Tư duy “dương hay âm” mới quyết định trader sống sót lâu dài.

Mình chúc tất cả các bạn trader luôn thành công rực rỡ!