Bull market và bear market là gì? 5 cách đầu tư theo chu kỳ thị trường

Trong đầu tư tài chính, hiểu rõ về bull market (thị trường tăng) và bear market (thị trường giảm) là điều cần thiết để xây dựng chiến lược đầu tư phù hợp theo từng chu kỳ. Hai trạng thái thị trường này không chỉ phản ánh xu hướng giá cổ phiếu mà còn ảnh hưởng lớn đến tâm lý của nhà đầu tư và nền kinh tế nói chung. Dưới đây, chúng ta sẽ tìm hiểu cụ thể bull market và bear market là gì và cách tối ưu hóa đầu tư trong từng giai đoạn nhé!

Bull market là gì?

Ngược lại với bull market (thị trường tăng), bear market là giai đoạn thị trường có xu hướng giảm giá kéo dài và thường xuyên. Bear market được xác định khi giá trị của thị trường hoặc các chỉ số chính (như S&P 500) giảm ít nhất 20% so với mức đỉnh cao gần nhất. Thị trường giảm này không chỉ thể hiện qua sự sụt giảm giá của cổ phiếu mà còn xuất hiện ở các loại tài sản khác như trái phiếu, bất động sản, và hàng hóa.

Đặc điểm của bull market

• Tâm lý lạc quan: Nhà đầu tư thường có thái độ tích cực, tin tưởng vào sự tăng trưởng của thị trường và sẵn sàng chấp nhận mức rủi ro cao hơn. Sự lạc quan này cũng thu hút thêm vốn đầu tư mới, tạo đà cho thị trường tiếp tục tăng trưởng.
• Tăng trưởng kinh tế ổn định: Bull market thường đi đôi với các giai đoạn kinh tế tăng trưởng, khi GDP của quốc gia tăng, tỷ lệ thất nghiệp thấp và lợi nhuận doanh nghiệp cải thiện. Theo dữ liệu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED), các giai đoạn Bull Market có thể xuất hiện khi GDP đạt mức tăng trưởng khoảng 3-4% hàng năm.
• Lợi nhuận doanh nghiệp tăng: Trong Bull market, doanh nghiệp thường có doanh thu và lợi nhuận cao hơn, từ đó giá cổ phiếu của họ tăng lên, thu hút thêm nhà đầu tư. Khi các doanh nghiệp có hiệu suất tốt, giá trị thị trường của các công ty này cũng được đẩy lên cao, từ đó tạo niềm tin cho các nhà đầu tư cá nhân lẫn tổ chức.
• Thời gian kéo dài: Bull market có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm, thậm chí kéo dài đến cả thập kỷ. Ví dụ, Bull market từ năm 2009 đến 2020 tại Mỹ kéo dài 11 năm, trở thành một trong những đợt bull market lâu nhất trong lịch sử.

Khi nào bull market xuất hiện?

Bull market thường xuất hiện khi có những điều kiện kinh tế thuận lợi sau:

• Lãi suất thấp: Khi lãi suất thấp, chi phí vay vốn cho doanh nghiệp và cá nhân giảm, khuyến khích họ đầu tư nhiều hơn. Đồng thời, lợi nhuận từ các khoản tiết kiệm hoặc gửi ngân hàng giảm, khiến nhà đầu tư chuyển tiền vào thị trường chứng khoán để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn. Ngân hàng trung ương của nhiều quốc gia thường cắt giảm lãi suất để kích thích nền kinh tế, tạo ra điều kiện lý tưởng cho sự xuất hiện của bull market.
• Chính sách tiền tệ hỗ trợ: Chính phủ và ngân hàng trung ương có thể thực hiện các biện pháp hỗ trợ kinh tế như chính sách tiền tệ nới lỏng hoặc gói kích thích kinh tế. Ví dụ, sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã thực hiện chính sách nới lỏng định lượng (quantitative easing) để thúc đẩy nền kinh tế, góp phần tạo ra giai đoạn bull market kéo dài trong suốt thập kỷ sau đó.
• Niềm tin vào tương lai kinh tế tăng trưởng: Niềm tin của nhà đầu tư vào sự phục hồi và tăng trưởng dài hạn của nền kinh tế là yếu tố quan trọng thúc đẩy bull market. Khi có các dấu hiệu tích cực như tăng trưởng GDP, tỷ lệ thất nghiệp giảm, và các chỉ số tiêu dùng ổn định, nhà đầu tư sẵn sàng bỏ vốn đầu tư, làm cho giá cổ phiếu tăng.
• Hiệu ứng lan tỏa và vốn quốc tế: Bull market không chỉ phản ánh tâm lý trong nước mà còn thu hút vốn từ nhà đầu tư quốc tế. Khi một quốc gia cho thấy các dấu hiệu tăng trưởng mạnh, vốn đầu tư nước ngoài có xu hướng đổ vào, làm tăng thanh khoản và giá trị thị trường.

Ví dụ về bull market nổi bật

Giai đoạn từ tháng 3 năm 2009 đến đầu năm 2020 được xem là bull market dài nhất trong lịch sử thị trường chứng khoán Mỹ, với chỉ số S&P 500 tăng hơn 400% trong thời gian này. Thời điểm này, Mỹ thực hiện nhiều biện pháp kích thích kinh tế mạnh mẽ và lãi suất thấp, kết hợp với niềm tin về sự phục hồi kinh tế sau khủng hoảng 2008, đã giúp thị trường duy trì xu hướng tăng trong một thời gian dài.

Bear market là gì?

Ngược lại với bull market (thị trường tăng), bear market là giai đoạn thị trường có xu hướng giảm giá kéo dài và thường xuyên. Bear market được xác định khi giá trị của thị trường hoặc các chỉ số chính (như S&P 500) giảm ít nhất 20% so với mức đỉnh cao gần nhất. Thị trường giảm này không chỉ thể hiện qua sự sụt giảm giá của cổ phiếu mà còn xuất hiện ở các loại tài sản khác như trái phiếu, bất động sản, và hàng hóa.

Đặc điểm của bear market

• Tâm lý bi quan: Trong bear market, tâm lý nhà đầu tư thường trở nên tiêu cực và bi quan. Thông thường, nhà đầu tư có xu hướng rút vốn để bảo vệ tài sản, hoặc chuyển sang các tài sản an toàn hơn như trái phiếu chính phủ hoặc vàng. Hành động này làm tăng áp lực bán trên thị trường và có thể dẫn đến sự giảm giá sâu hơn.
• Kinh tế suy giảm và các chỉ số yếu kém: Bear market thường trùng với giai đoạn suy thoái kinh tế khi tăng trưởng GDP suy giảm, thất nghiệp gia tăng, và lợi nhuận của các doanh nghiệp sụt giảm mạnh. Các chỉ số kinh tế yếu kém, cùng với sự thiếu hụt đầu tư và chi tiêu tiêu dùng, thường khiến cho th trường giảm giá sâu hơn và kéo dài.
• Thời gian kéo dài và biến động cao: Bear market có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, với những đợt phục hồi ngắn xen kẽ nhưng không đủ để thay đổi xu hướng giảm tổng thể. Ví dụ, giai đoạn suy thoái lớn nhất kéo dài từ năm 1929 đến 1932, trong khi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 kéo dài khoảng 17 tháng. Ngoài ra, biến động trong Bear Market thường rất cao, làm gia tăng rủi ro cho nhà đầu tư.

Khi nào bear market xuất hiện?

Bear market thường xuất hiện trong các giai đoạn suy thoái kinh tế hoặc khi có những cú sốc kinh tế, chính trị lớn. Các yếu tố phổ biến dẫn đến bear market bao gồm:

• Lãi suất tăng cao: Khi các ngân hàng trung ương tăng lãi suất nhằm kiềm chế lạm phát, chi phí vay tăng, làm giảm đầu tư và chi tiêu. Lãi suất cao cũng khiến các tài sản rủi ro như cổ phiếu trở nên kém hấp dẫn, dẫn đến việc bán tháo và giảm giá.
• Suy thoái kinh tế: Suy thoái kinh tế làm giảm doanh thu và lợi nhuận doanh nghiệp, tăng tỷ lệ thất nghiệp, và nh hưởng tiêu cực đến niềm tin của nhà đầu tư. Khi các chỉ số kinh tế như GDP, chỉ số sản xuất, và doanh thu bán lẻ suy giảm, Bear Market dễ dàng được hình thành.
• Các sự kiện bất ngờ: Những sự kiện bất ngờ như đại dịch COVID-19, chiến tranh, hoặc khủng hoảng tài chính có thể gây ra Bear Market. Chẳng hạn, đại dịch COVID-19 đã làm thị trường chứng khoán giảm mạnh trong quý đầu năm 2020, chỉ trong vài tháng đầu mà đã giảm hơn 30% từ mức đỉnh.

Ví dụ về bear market nổi bật

Trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 3 năm 2020, S&P 500 đã giảm hơn 30% chỉ trong vài tuần do đại dịch COVID-19 và các lệnh phong tỏa toàn cầu. Sự hoảng loạn và lo ngại về suy thoái đã tạo nên một Bear Market ngắn nhưng sâu, ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu trước khi các biện pháp kích thích và cứu trợ tài chính giúp thị trường phục hồi.

5 cách đầu tư theo chu kỳ thị trường

Chiến lược “Mua và Giữ” trong bull market

Trong bull market, chiến lược “mua và giữ” (buy-and-hold) là cách đầu tư phổ biến, đặc biệt khi giá trị của tài sản có xu hướng tăng liên tục. Nhà đầu tư có thể tối ưu hóa lợi nhuận bằng cách nắm giữ cổ phiếu và đợi đến khi đạt mức giá mong muốn.

• Lợi ích: Chiến lược này cho phép nhà đầu tư hưởng lợi từ tăng trưởng dài hạn và giảm thiểu rủi ro do biến động ngắn hạn.
• Ví dụ thực tế: Trong giai đoạn tăng trưởng của thị trường Mỹ từ 2009 đến 2020, các nhà đầu tư áp dụng chiến lược “mua và giữ” đã đạt lợi nhuận cao từ cổ phiếu blue-chip như Apple, Microsoft.

Phòng vệ trong bear market bằng cách đa dạng hóa

Khi thị trường giảm giá, đa dạng hóa danh mục đầu tư là một cách hiệu quả để giảm thiểu rủi ro. Nhà đầu tư nên phân bổ tài sản vào nhiều loại tài sản khác nhau, chẳng hạn như cổ phiếu, trái phiếu và hàng hóa.

• Lợi ích: Đa dạng hóa giúp giảm thiểu rủi ro khi một tài sản giảm giá, bảo vệ danh mục đầu tư trong điều kiện biến động thị trường.
• Thống kê: Một nghiên cứu của Vanguard cho thấy việc đa dạng hóa danh mục đầu tư có thể giảm đến 30% rủi ro so với việc chỉ đầu tư vào một loại tài sản.

Sử dụng tài sản an toàn trong bear market

Trong Bear Market, nhà đầu tư có thể chuyển sang các tài sản an toàn như trái phiếu chính phủ, vàng, hoặc tài sản có tính ổn định cao để bảo vệ vốn.

• Ví dụ: Trong thời kỳ suy thoái, vàng thường là lựa chọn an toàn vì giá trị của nó thường tăng khi thị trờng chứng khoán sụt giảm.
• Số liệu: Giá vàng đã tăng gần 25% trong năm 2020, một năm bất ổn do đại dịch COVID-19.

Áp dụng chiến lược trung bình giá (dollar-cost averaging)

Chiến lược trung bình giá (dollar-cost averaging) là cách đầu tư đều đặn một khoản tiền cố định vào thị trường, bất kể giá cả biến động. Chiến lược này giúp giảm thiểu tác động của biến động giá và tối ưu hóa lợi nhuận dài hạn.

• Lợi ích: Trung bình giá giảm thiểu rủi ro khi mua vào với giá quá cao trong Bull Market và giúp mua vào với giá thấp hơn trong Bear Market.
• Thống kê: Theo Forbes, chiến lược dollar-cost averaging giúp nhà đầu tư tăng trưởng danh mục hiệu quả trong thời gian dài, bất kể xu hướng thị trường.

Tìm kiếm cổ phiếu giá tốt trong bear market

Bear market thường mang đến cơ hội mua cổ phiếu chất lượng với giá thấp. Những nhà đầu tư có tầm nhìn dài hạn có thể tận dụng bear market để mua vào những cổ phiếu tiềm năng.

• Ví dụ: Warren Buffett, một trong những nhà đầu tư nổi tiếng thế giới, thường mua vào cổ phiếu khi thị trường giảm giá.
• Lợi ích: Việc mua cổ phiếu giá tốt trong bear market giúp tối ưu hóa lợi nhuận khi thị trường phục hồi.

Những lưu ý khi đầu tư theo chu kỳ thị trường

Mỗi chu kỳ thị trường, dù là bull market (thị trường tăng) hay bear market (thị trường giảm), đều có những rủi ro riêng. Trong bull market, khi giá cổ phiếu liên tục tăng, nhà đầu tư dễ rơi vào tâm lý lạc quan quá mức, dẫn đến tình trạng bong bóng tài sản. Khi bong bóng vỡ, giá cổ phiếu sẽ giảm mạnh, gây thiệt hại lớn cho những nhà đầu tư tham gia ở đỉnh. Ngược lại, trong bear market, thị trường giảm giá kéo dài có thể vượt ngoài dự đoán, làm gia tăng áp lực bán tháo và gây ra thiệt hại nặng nề. Do đó, hiểu rõ các tín hiệu và đặc điểm của từng chu kỳ là yếu tố quan trọng để quản lý rủi ro hiệu quả.

Kết luận

Hiểu rõ về bull market và bear market là gì không chỉ giúp nhà đầu tư nhận biết các chu kỳ thị trường mà còn điều chỉnh chiến lược phù hợp với từng giai đoạn. Bằng cách sử dụng các chiến lược như mua và giữ, đa dạng hóa, đầu tư vào tài sản an toàn và trung bình giá, nhà đầu tư có thể tối ưu hóa lợi nhuận và bảo vệ danh mục trước sự biến động của thị trường. Một chiến lược đầu tư thông minh và kỷ luật sẽ giúp nhà đầu tư đạt được thành công lâu dài bất kể thị trường đang ở giai đoạn nào.